TOÀN CẢNH LÀNG NGHỀ

---------------------------------------------------

Làng nghề mây tre đan Phú Vinh, xã Phú Nghĩa, huyện Chương Mỹ nằm dọc theo trục quốc lộ 6A nối liền Hà Nội với các tỉnh miền núi phía Bắc, cách trung tâm Hà Nội 27km theo hướng Tây Nam. Làng Phú Vinh được coi là “xứ Mây” nổi tiếng về nghề đan mây tre với lịch sử phát triển nghề lâu đời. Qua thời gian, nhiều vật liệu mới được bổ sung, các mẫu mã sản phẩm được cải tiến, kỹ thuật đan mây tre của người làng được nâng cao để sản phẩm ngày càng tinh xảo và có giá trị kinh tế cao, phục vụ thị trường trong nước và xuất khẩu tới nhiều quốc gia trên thế giới.

CỬA HÀNG TRƯNG BÀY SẢN PHẨM

---------------------------------------------------

Các loại tế nguyên liệu sau khi được mua về sẽ phải trải qua các công đọan chọn nguyên liệu: cỏ tế chất lượng có màu sắc đẹp, có độ dẻo, dai phù hợp với các mặt hàng. Thông thường, tế cần phải được phơi ít nhất 03 nắng to liên tục mới đạt chất lượng, cả về độ bền và màu sắc. Với cỏ tế, kỵ nhất là gặp trời mưa, màu sẽ xỉn và độ dẻo, dai của nguyên liệu không đạt yêu cầu.

Tùy từng loại hàng hóa và mục đích sử dụng mà cây cỏ tế được để nguyên hay chẻ ra làm 2, 3 hay 4 phần, phân loại theo màu sắc, kích cỡ, chất lượng, sau đó, cỏ tế được dùng để đan, tạo hình cho các sản phẩm. Thành phẩm được hun sấy bằng diêm sinh. Sau đó được nhúng qua dầu keo để tăng độ bền cho sản phẩm.

Nhúng dầu keo xong, sản phẩm sẽ được phơi hoặc sấy khô rồi tiếp tục nhúng dầu lần 2, hoặc có thể đến lần 3 tùy theo yêu cầu với các sản phẩm. Các sản phẩm được để khô kiệt rồi đóng kiện và đưa ra thị trường.

Hiện nay, các sản phẩm của Phú Túc chủ yếu được dùng làm hàng xuất khẩu tới các thị trường chính như Nhật Bản, Đài Loan, và các nước Đông Âu, …

QUY TRÌNH SẢN XUẤT

---------------------------------------------------

Để sản xuất sản phẩm phải trải qua nhiều bước, từ khâu chọn mua, xử lý nguyên liệu, đến chế tác sản phẩm. Nguyên liệu mua về được phơi tái. Sau đó cho vào bể ngâm hoá chất khoảng 10 ngày để chống mối mọt. Sau đó vớt tre ra để nghiến mấu, cạo vỏ, dùng giấy giáp đánh bóng và phơi tre khô.

Công đoạn tiếp theo là đưa tre vào lò, dùng rơm, rạ hoặc lá tre để hun lấy mầu theo yêu cầu của khách hàng. Sau khi hun lấy mầu, đưa tre ra khỏi lò để nguội và đưa lên uốn thẳng. Bước vào công đoạn đóng đồ, những người thợ cả chọn nguyên vật liệu để cắt ra các mặt hàng sao cho phù hợp những sản phẩm được ra đời. Màu sắc của sản phẩm có nhiều loại, có thể là từ màu nguyên thuỷ của mây hun hay được hỗ trợ qua cách pha chế sơn PU.

Ngoài tre, mây cũng được sử dụng làm nguyên liệu cho sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ, đồ dùng trong gia đình (nội thất) như bàn, ghế hay giỏ đựng... Mây khô tự nhiên có màu trắng ngà dẻo và dai. Độ bền của mây nếu không bị ẩm có thể từ 100 năm trở lên.

Kỹ thuật chế biến mây bao gồm hai công đoạn: phơi sấy và chẻ mây, đòi hỏi tay nghề khá cao. Các nan sau khi chẻ được đem chuốt để có những sợi mây mượt mà, phẳng bóng, sau đó được phơi ngoài nắng cho thật khô, để nước trong sợi mây thoát hết ra ngoài. Để cho sản phẩm có độ đa dạng về màu sắc, sau khi sấy các sợi mây sẽ được nhúng vào các chậu lá cây sòi băm nhỏ đã được nấu sôi. Đây là cách tạo màu hoàn toàn tự nhiên, không hóa chất giúp cho sản phẩm mây tre đan của Phú Vinh không gây hại cho sức khỏe người sử dụng và có độ bền màu cao tới 30-40 năm.

Chất lượng và mỹ thuật sợi mây là một trong hai yếu tố quyết định giá trị của sản phẩm mây đan. Người Phú Vinh vốn có tay nghề rất cao. Họ hiểu sâu sắc cây mây, thứ vật tư quan trọng nhất của nghề mây, thuộc nết thuộc tính từng cây, từng sợi mây. Sản phẩm mây được làm ra ở đây đã đạt đến đỉnh cao nhất trong nghệ thuật đan mây hiện nay của Việt Nam.

ĐÌNH PHÚ VINH

---------------------------------------------------

Cũng như các làng nghề khác, người dân Phú Vinh có các thiết chế tín ngưỡng tôn giáo để thờ tự các vị thần thánh đã âm phù trợ giúp cho dân làng được khang thịnh. Đến thăm làng nghề, du khách có thể ghé thăm những di tích như đình, quán Phú Vinh. Căn cứ vào các tư liệu Hán Nôm có trong di tích và truyền thuyết lưu truyền trong dân thôn thì đình - quán Phú Vinh thờ tứ vị Thượng đẳng thần là: Vương mẫu Vũ Thị Phương, An Định đại vương, Cương Nghị đại vương và Diên Phúc đại vương.

Đình Phú Vinh được xây dựng trên một thế đất cao ráo, thoáng đãng nhìn về hướng Bắc - Tây Bắc, gần đường liên xã. Nguyên xưa đây là một ngôi đình cổ tương đối lớn trong vùng, được dựng theo kiểu của đình Đình Bảng (Bắc Ninh) ngày nay với nhiều hạng mục công trình: Đại bái, Trung cung, Hậu cung, nhà tả văn, tả hữu mạc, nghi môn... Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, một phần ngôi đình đã bị xuống cấp, không có điều kiện tu sửa, các hạng mục khác được sử dụng vào các công việc phục vụ cho kháng chiến nên đến nay cũng không còn. Dấu tích còn lại của ngôi đình cổ đến ngày nay là toà nhà Tả văn (nay là toà Đại bái), một chân đá tảng có đường kính 80cm chạm viền cánh 14 sen tròn với tâm cánh sen là một dải mây cụm hình khánh và một lượng không ít các viên ngói mũi, loại bản rộng, mũi dày có nổi hình hoa cúc. Thông thường chân đá tảng của các ngôi đình làng hiếm khi có chạm khắc, cho nên qua chân đá tảng còn lại ở đình Phú Vinh ta có thể đoán định, ngôi đình trước kia đã được làm rất công phu.

Đình Phú Vinh ngày nay được bố cục theo kiểu chữ đinh gồm toà Đại bái và Hậu cung là hiện điện của lần trùng tu gần đây trên cơ sở ngôi nhà tả văn của đình cũ.

Nhìn bên ngoài, Đại bái đình Phú Vinh được làm kiểu tường xây, hồi bít đốc, tay ngai với hai mái chảy lợp ngói ri cổ. Vào bên trong, lòng nhà Đại bái được chia làm ba gian hai dĩ không đều nhau, trong đó gian giữa rộng 3m được lát nền trũng hơn các gian bên tạo kiểu sàn lòng thuyền như các ngôi đình cổ thời Lê.

Hậu cung gồm 3 gian nhà dọc được nối liền từ gian giữa Đại bái vào. Đây là công trình mới được tôn tạo nên làm theo kiểu lòng nhà cuốn vòm, phía ngoài lợp ngói ri có đắp bờ nóc và bờ chảy. Trong cung có xây bệ thờ bằng gạch trát vữa tạo gờ chỉ, trên đó đặt một số đồ thờ tự như: mâm ấu, giá đài, bát hương, hòm sắc và ba cỗ long ngai bài vị thờ tam vị thượng đẳng thần. Bài vị ở giữa ghi: Hộ quốc bảo cảnh thi huệ An Định đại vương, bài vị bên phải ghi: Thông minh chính trực dũng quyết Cương Nghị đại vương và bài vị bên trái ghi: Hiển uy linh ứng chiêu tín Diên Phúc đại vương. Đây là những cỗ long ngai bài vị được làm vào thời Nguyễn với các đường chạm khắc tỉ mỉ, được sơn son thếp vàng rực rỡ.

QUÁN PHÚ VINH

---------------------------------------------------

Từ đường liên xã đi qua lối rẽ vào đình làng du khách sẽ gặp ngôi quán, ngay bên trái đường xây dựng nhìn theo hướng Tây - Tây Nam. Thẳng theo lối đi chính từ cổng nhỏ làm đơn giản vào, qua một khoảng sân rộng có cây gạo cổ thụ ta sẽ gặp Đại bái quán Phú Vinh.

Nhìn bên ngoài, Đại bái quán Phú Vinh được làm kiểu tường xây, hồi bít đốc, tay ngai với hai mái chảy. Vào bên trong, Đại bái được chia làm ba gian hai dĩ nhỏ. Tương ứng với các gian là bốn bộ vì đỡ mái được làm theo hai kiểu thức khác nhau chút ít trên mặt bằng 5 hàng chân cột. Hai bộ vì gian giữa làm kiểu: “thượng giá chiêng, hạ kẻ chuyền, tiền kẻ, hậu bẩy” còn hai bộ vì gian hồi được làm kiểu “thượng chồng rường con nhị, hạ rường cụt, tiền kẻ, hậu bẩy”.

Toà Hậu cung quán Phú Vinh gồm ba gian với 3 lối đi vào trong cung, phía trên lối đi chính có treo bức hoành phi gỗ đề 3 chữ Hán “Trạc quyết linh” (Linh thiêng vời vợi). Trong cung, từ gian thứ hai vào có làm sàn gỗ lửng, sàn gian giữa để một số đồ thờ tự như bát hương, giá đài, cây nến... Gian trong cùng làm khám gỗ bưng kín ba phía bằng ván mỏng, mặt trước khám mở cửa bức bàn 4 cánh, sườn bên tả có mở hai cánh nhỏ đặt cầu thang lên xuống. Trong khám đặt tượng thờ đức Vua bà trên cỗ long ngai và một số đồ thờ tự khác.

Trang trí trên kiến trúc gỗ quán Phú Vinh được làm đơn giản mà thanh thoát. Thân các xà, kẻ chủ yếu bào soi vỏ măng. Các kẻ, bẩy chạm lá lật, các con rường chạm vân xoắn và mây cụm cách điệu, các con vật linh được chạm cách điệu kiểu hoa lá. Những mảng chạm được bố trí xen kẽ nhau với lối chạm nổi theo phong cách nghệ thuật thời Nguyễn đã tạo ra sự sinh động và hấp dẫn cho kiến trúc quán Phú Vinh.